Đoạn tin nhắn trên là bản tóm tắt hoàn hảo nhất cho một tuần hỗn loạn dẫn tới thỏa thuân thương mại giai đoạn một giữa Mỹ và Trung Quốc. Theo thỏa thuận, Bắc Kinh đồng ý tăng nhập khẩu ít nhất 200 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ Mỹ trong hai năm tới. Đổi lại, Mỹ sẽ không áp thuế 15%, vốn được lên kế hoạch có hiệu lực vào ngày 15/12 đối với 160 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc và giảm một nửa mức thuế áp từ ngày 1/9 với 120 tỷ USD hàng Trung Quốc xuống còn 7,5%. Nhưng mức thuế 25% của Mỹ đối với 250 tỷ USD hàng Trung Quốc vẫn giữ nguyên.

 

Thỏa thuận đã được đón nhận nông nhiệt dù chưa ký kết chính thức và thời gian dự kiến là vào tháng 1/2020. Chủ tịch Phòng Thương mại Mỹ ở Thượng Hải Ker Gibbs cho rằng đây là "tín hiệu tích cực" và là bằng chứng "cho thấy cam kết cũng như thiện chí từ cả hai phía".

 

"Thỏa thuận giai đoạn một, dù còn giới hạn, sẽ giúp xây dựng lòng tin và động lực trong lúc các nhóm đàm phán tiếp tục giải quyết những vấn đề quan trọng hơn", ông nói.

 

Tuy nhiên, Gibbs và các chuyên gia khác đã theo dõi cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung suốt một năm rưỡi qua đang đứng trước câu hỏi: Sau thỏa thuận giai đoạn một sẽ là gì?

 

"Một thỏa thuận như vậy cần chặt chẽ và sẽ phải mất vài tháng để biết Trung Quốc có thực hiện được cam kết hay không. Thỏa thuận trông rất hứa hẹn. Giờ hãy xem thực tế ra sao", Gibbs nhận xét.

 

Bình luận của Gibbs tương đồng với cách nhìn nhận thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung trong cộng đồng doanh nhân quốc tế và các luật sư thương mại ở Trung Quốc đại lục và Hong Kong.

 

Sau thời gian dài chứng kiến quá trình đàm phán giữa hai nước diễn ra lộn xộn, công chúng hiện tỏ ra lạc quan thận trọng, đặc biệt khi thỏa thuận vẫn chưa được ký kết.

 

"Là một cựu chuyên gia đàm phán, tôi luôn cảm thấy không hài lòng khi công bố bất kỳ thỏa thuận nào mà các bên chưa đặt bút ký", Stephen Olson, thành viên cấp cao tại Qũy Hinrich của Hong Kong, cựu quan chức thương mại Mỹ, cho hay.

 

Văn bản hai bên đã nhất trí giờ đây sẽ được xem xét kỹ lưỡng về mặt pháp lý để đảm bảo mọi điều khoản đều chính xác và đúng trình tự. Theo hãng thông tấn nhà nước Trung Quốc Xinhua, văn bản cũng cần được "dịch và đọc soát lỗi". Nhìn chung, đây là một quá trình khó khăn, nơi sắc thái ngôn ngữ và cách dịch thuật thường xuyên gây ra vấn đề.

 

"Thông thường, ở những bước đàm phán cuối, các phần hay đoạn trong thỏa thuận sẽ được thêm vào hoặc xóa khỏi văn bản. Những thứ bị thiếu, như vài dấu phẩy, cũng có thể tạo ra khác biệt cơ bản đối với việc diễn giải pháp lý cho tài liệu về lâu dài", Deborah Elms, giám đốc điều hành Trung tâm Thương mại châu Á, nhận định.

 

Song đối với một thỏa thuận thương mại, thỏa thuận giai đoạn một Mỹ - Trung là tương đối ngắn với chỉ 86 trang. Văn bản cuối cùng của Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) dài tới hơn 5.000 trang.

 

Bên cạnh đó, theo giới chuyên gia, khi văn bản thỏa thuận chưa được hai bên đặt bút ký, nguy cơ nó bị hủy vào phút chót vẫn còn và đây mới là điều gây ái ngại thực sự.

 

"Bạn có thể thấy phía Trung Quốc rất thiếu cụ thể khi xác nhận những gì họ đã đồng ý. Dù thỏa thuận giai đoạn một được thông qua, các vấn đề gai góc về cơ cấu và tiếp cận thị trường xung quanh các khoản trợ cấp, dịch vụ phi chính phủ hay dịch vụ phi tài chính vẫn chưa được giải quyết", một quan chức cấp cao dưới thời tổng thống Mỹ Barack Obama nhận xét. "Mặt khác, các vấn đề địa chính trị bên ngoài cũng có khả năng làm đoàn tàu trật đường ray, như vấn đề Hong Kong, Đài Loan, Tân Cương hay Biển Đông".

 

Tại một cuộc họp báo ở Bắc Kinh ngày 16/12, Fu Linghui, phát ngôn viên Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc tuyên bố nước này muốn "đôi bên tiếp tục đàm phán từng bước để dần giảm nhẹ hay thậm chí là xóa bỏ hoàn toàn các hàng rào thuế quan bổ sung".

 

Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ Donald Trump trong một phát biểu ngày 13/12 lại nói ông hy vọng thỏa thuận giai đoạn hai sẽ bắt đầu "ngay lập tức thay vì chờ tới sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020".

 

Những người mong muốn thúc đẩy thương mại Mỹ - Trung sẽ thích một thỏa thuận thực chất nhưng không ít người cũng thừa nhận rằng việc mở lại các cuộc đàm phán sẽ tạo ra nhiều không gian cho bất đồng.

 

"Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu có chuyện gì đó xảy ra và cuộc đàm phán này cuối cùng không được thực hiện. Hãy chờ cho tới khi nó được ký và chúng ta có thể xem tận mắt văn bản", một cựu chuyên gia đàm phán thương mại Mỹ cho biết.

 

Với các doanh nghiệp Mỹ ở Trung Quốc, thỏa thuận giai đoạn một không thực sự có ý nghĩa, Jon Cowley, luật sư cấp cao về thương mại quốc tế tại công ty luật Baker McKenzie, trụ sở Hong Kong, nhận định.

 

"Môi trường chính sách thương mại toàn cầu vẫn thiếu tính ổn định và chắc chắn. Các doanh nghiệp vẫn sẽ phải suy nghĩ về cách làm cho chuỗi cung ứng của họ trở nên linh hoạt hơn", Cowley nói.